No‘g‘aylar (13-asrdagi Oltin O‘rda xoni No‘g‘ay nomi bilan bog‘liq) — turkiy xalq, Rossiya Federatsiyasining Stavropol o‘lkasi, Dog‘iston, Checheniston, Ingushiston Respublikalari hamda Qorachoy-Cherkasiya viloyatlarida yashaydilar (90,6 ming kishi, 2002). No‘g‘ay tilida so‘zlashadilar. Dindorlari — sunniy musulmonlar.
• Bilganga ― yengil, bilmaganga ― imkonsiz.
• Asal ― shirin, bola undan shirin.
• Xudodan umid qilib, harakat qilmasang, och qolasan.
• Shukr bor joyda baraka bo‘ladi.
• Eshik teshikdan kuladi, g‘ilay ― qiyshiqdan.
• Quruq bilan qo‘shilib, ho‘l ham yonadi.
• Bo‘ri po‘stini tashlasa-da, fe’lini tashlamaydi.
• O‘gay o‘g‘il jizzaki bo‘ladi.
• Qarindosh xafa bo‘ladi, lekin o‘ch olmaydi.
• Qurolsiz ovchi bo‘lmaydi, kuraksiz ― bog‘bon.
• Mehnatsiz rohat yo‘q.
• Buqa o‘lsa ― go‘sht, arava buzilsa ― o‘tin.
• Boy davlatning xalqi ham boy.
• O‘laksa qayerda bo‘lsa, qarg‘a ham o‘sha yerda.
• Qo‘ldagi besh barmoq ham bir xil emas.
• Ezgulik unutilmaydi.
• Bola yig‘lamasa, onasi ko‘krak tutmaydi.
• Ovqatga to‘ymasang, idishini yalab ham to‘ymaysan.
• Yomg‘ir yog‘sa burgut bolasini asraydi, do‘l yog‘sa, o‘z boshini asraydi.
• Cho‘pon ko‘p bo‘lsa, qo‘ylar harom o‘ladi.
• Toychoq ot izidan boradi.
• Qiyshiq quvurdan ham to‘g‘ri tutun chiqadi.
• Ko‘p kulgan oxirida yig‘laydi.
• Haqiqatni ko‘ziga qarab aytsang, qarindoshingga ham yoqmaydi.
• Kattalar kulganda kichiklar ham o‘zlarini kulayotgandek ko‘rsatadilar.
• Mushuk mo‘ylovi bilan ovunadi, tulki dumidan umidvor.
• Olayotganga olti ham oz, berayotganga besh ham ko‘p.
• Bilagi zo‘r birni yiqitar, bilimi zo‘r ― mingni.
• Qishloqdoshing senga akadek.
• Dangasa bir ishni ikki marta qiladi.
• Yolg‘onchi davra to‘rida bir marta o‘tiradi, keyin unga yo‘l bermaydilar.
• Qohirada shoh bo‘lguncha o‘z yurtingda gado bo‘lganing afzal.
• Bo‘rini yiqitadigan yigit bir ko‘rishdan ma’lum.
• Otasi maqtaganni olma, qo‘shnisi maqtagandan qolma.
• Doim ham og‘il otasiga, qiz onasiga o‘xshayvermaydi.
• Onasi maqtaganni olma, qo‘shnisi hurmat qilgandan qolma.
• To‘lmaydigan idishga suv quyma.
• Yolg‘iz odam yashashi qiyin.
• Yomon havo yaxshisi bilan almashadi, lekin yomon yomonligicha qolaveradi.
• Yomon odam yaxshi gap gapirmaydi.
D.Tojialiyev tarjimalari
