Oltoylar (o‘zlarini — oltoy-kiji deb ataydilar) — Oltoy Respublikasidagi xalq (63 ming kishi, 2002). Rossiya Federatsiyasida jami 65 ming kishi (2002). Quyidagi etnografik guruxlarga bo‘linadi: oltoy-kiji, telengitlar, teleslar, teleutlar, tubalorlar, chelkanlar, kumandinlar. Oltoy tilida so‘zlashadi. Dindorlari — pravoslavlar, bir qismi baptistlar, an’anaviy diniy e’tiqodlar saqlangan.


• Bo‘sh idishning jarangi ko‘p, bo‘sh kallaning gapi ko‘p.
• Bilag‘on yarimta so‘zdan tushunadi, nodon bilmasa ham og‘iz ochaveradi.
• Ot qochsa ushlab kelish mumkin, aytilgan so‘zni qaytarib bo‘lmaydi.
• Mehnatda ayb yo‘q.
• Senga qanday ot olib kelishsa, o‘tir, faqat ehtiyot bo‘l, oyog‘ing yerga tegib qolmasin.
• Ko‘p, lekin yomon narsadan, oz, ammo yaxshi narsa afzal.
• Kalxatlar o‘limtik bor joyda yig‘iladi.
• Hakkaning ko‘zi ― o‘liktikda, shomonning ko‘zi ― qozonda.
• Yaroqli yer hammaga qadrli.
• Harakat qilgan topadi.
• Tuyaday yomon fikrdan sedanaday yaxshi fikr afzal.
• Oraga suqilma, ortiqcha so‘z gapirma.
• Yassi daraxt yonishga xalaqit beradi, yomon odam ― yashashga.
• Otasiz o‘g‘il nobop, onasi qiz nobop.
• Yaxshi odamning do‘stlari ko‘p, buzuqining dushmani ko‘p.
• Begonaning ko‘ylagi tez kir oladi, begonaning oti tez terlaydi.
• Oldinga yursang tog‘ oshasan, o‘tirsang o‘z chuquringdan boshqasini ko‘rmaysan.
• Sergaplikda haqiqat bo‘lmaydi, maqolda yolg‘on bo‘lmaydi.
• Echki yo‘q joyda urg‘ochi echki ham sardor bo‘ladi.
• Matalda fikr bor, maqolda foyda bor.
• O‘tin ko‘p bo‘lsa uy issiq bo‘ladi, yig‘ilgan xalqda kuch bo‘ladi.
• Echkining shoxi osmongacha o‘sganini kim ko‘ribdi?
• Tuyaning dumi yerga tekkanini kim ko‘ribdi?
• Ho‘kiz o‘lsa it semiradi.
• Bo‘rining bolasi bo‘ri bo‘ladi.
• Yaxshi odam yomonlikni, yomon odam yaxshilikni unutadi.
• Ho‘kiz boqsang och qolmaysan.
• Oltinni qancha qoraga bo‘yama, baribir qoraymaydi.
• Bo‘ridan echki chiqmaydi.
• Hech nimasiz yong‘in chiqmaydi.
• Omadli ovchiga qush o‘zi uchib keladi.
• Ot otni kishnashidan biladi, inson so‘z bilan yaqinlashadi.
• Urushgan charchaydi, tortishgan yengiladi.
• Dangasa odam ko‘p g‘iybat qiladi.
• Dangasaga ming kun kam, mehnatsevar bir kunda bajaradi.
• Asal aroqdan afzal, otaning yeri oltin-kumushli yerdan afzal.
• Yangi niholga suv kerak, chaqaloqqa erkalash kerak.
• Onasi telba qizga uylanma.
• Chiroyiga emas, qalbiga qara.
• Bitta chechak bahorni olib kelmaydi.
• Yolg‘iz otni bo‘ri bo‘g‘izlaydi.
• Yomon otga ― ming qamchi, yaxshi otga bittasi yetadi, yomon odamga mingta gapir, yaxshiga bitta kifoya.
• Haqiqat oltindan qimmat.
• Rost so‘z oltindan qimmat.
• Quvonch har yilda kelmaydi, kulfat oyoq ostidan chiqadi.
• Tayoqning yarasi bitadi, yomon tilniki bitmaydi.
• Matal bilan gap chiroyli.
• Qancha harakat qilsang, shuncha olasan.
• Quyoshga qarasang, qulog‘ingni isitib olasan.
• Filni tishidan bilsa bo‘ladi.
• Qoshiq bilan yig‘ib, idishni to‘ldirasan.
• Bo‘ri yesa ham, yemasa ham ― aybdor.
• Qo‘rqoqlar topilmaydigan yurtda botirlar topiladi.
• Harakat qilsang ko‘p narsani o‘rganasan.
• Ishchan odamning qo‘li tinmaydi, vaysaqining ― tili.
• Yaxshi ot qadrlanadi, yaxshi odam sharaflanadi.
• Yomon havo o‘tadi, ammo yomonning yomonligi qolmaydi.
• Qisqa bo‘lgandan uzun bo‘lgan afzal.
• Qo‘zichoq ma’rab o‘sadi, chaqaloq ― yig‘lab.

D.Tojialiyev tarjimalari