Osetinlar (o‘zlarini — iron, di-goron deb ataydilar) — Rossiya Federatsiyasi (515 ming kishi, Shimoliy Osetiyada 445 ming kishi, 2002) va Gruziyadagi (164 ming kishi; Jan. Osetiyada 65 ming kishi) xalq. Umumiy soni 600 ming kishi (2002). Osetin tilida so‘zlashadi. Dindorlari — asosan, pravoslavlar, sunniy musulmonlar ham bor.


• O‘lim eshiklari hamma uchun ochiq.
• To‘qning ko‘ngli qo‘shiq istaydi.
• Katta qalbning og‘rig‘i ham katta bo‘ladi.
• Boshsizning o‘rmonida tulki xo‘jayin.
• Odamga doim nimadir yetishmaydi.
• Dard dardni dumida tashiydi.
• Cho‘ntak nochor bo‘lsa ham qalb boy bo‘lsin.
• Ayiqdan qochib bo‘riga tutildim.
• Oldinga qochsang, orqaga ham qarab qo‘y.
• Suvsiz charxpalak aylanmaydi.
• Suvsiz yer ham qimirlaydi.
• Yo‘ldoshi yo‘qqa tayoq ham yo‘ldosh.
• Shoxsiz echki o‘lgunicha o‘zini echkicha deb o‘ylaydi.
• Shoxsiz qo‘y shoxli qo‘y bilan urushib, quloqsiz qoldi.
• Sochingdan xavotirdamisan — urushma.
• Yosh bolaning sergapligi — toychoqning yugurishi.
• Qalb og‘rig‘i kuchni sindiradi.
• Kattani kichiklashtirish mumkin, kichikni katta qilib bo‘lmaydi.
• Urushsang nartlar kabi urish: saxardan shomgacha. (Nartlar — g‘ayriodatiy kuchga ega bo‘lgan osetin xalq eposi qahramonlari)
• Qo‘rqoq so‘kinadi.
• Aka ukaga qarz to‘lamaydi.
• Itga suyak tashla — u hurishdan to‘xtaydi.
• Uraverib yig‘lashga qo‘ymaydilar.
• Bazmga bir o‘zing borma.
• O‘z vaqtida olxo‘ri ham shirin.
• Nazoratsiz podaga bo‘ri xo‘jayin.
• Zulmatda zaif chiroq ham uzoq yonadi.
• Sabrda oltin yashirin.
• O‘zga ovulda kiyimingga qarab kutib oladilar, o‘z ovulingda ishingga.
• Boshga urib berilgan ilm — donolik emas.
• Bahorgi muz aldovchi bo‘ladi.
• Ayiqni ko‘rib turib, uning izini qidiradilar.
• Aybdor o‘z soyasidan ham qo‘rqadi.
• Birovning o‘rniga o‘lmaysan.
• Ovqat vaqtida it ham vovullamaydi.
• Suv ketar, toshlar qolar.
• Bulutning suvini yerdan bilib bo‘lmaydi.
• O‘g‘ri ham, bo‘ri ham yorug‘likdan qo‘rqadi.
• O‘g‘ri o‘z uyidan ham o‘maradi.
• Qarg‘a qarg‘ani uzoqdan taniydi.
• Qarg‘a uzoq yashasa ham qarg‘aligicha qoladi.
• Oldida ketayotgan — qolganlar uchun ko‘prik.
• Hatto Quyoshga ham to‘la ishonib bo‘lmaydi.
• Vaqt muddat bilmaydi.
• Hamma odamlar bir osmon ostida yashaydilar.
• Folbin o‘z taqdirini bilmaydi.
• "Salom"ni aytgan joyingda, "Xayr"ni ham unutma.
• Epchilga — ziyofat, dangasaga — tayoq.
• Ahmoq kalla oyoqni qiynaydi.
• Bosh faqatgina qalpoq kiyish uchun emas.
• Bukri doim to‘g‘ri bo‘lishga harakat qiladi.
• Ayiq to‘yib bo‘lgandan so‘ng "asal achchiq ekan" derkan.
• Achchiqni totmay turib shirinni bilmaysan.
• Mehmonni ertak bilan boqmaydilar.
• Hatto dushmaning uchun ham to‘g‘ri guvohlik ber.
• Hatto tovuq ham ichib olib, osmonga qaraydi.
• Hatto dengiz ham joyini o‘zgartiradi.
• Ikki shudring ham bir-biridan farq qiladi.
• Ikki aka-ukadan hatto ayiq ham qo‘rqadi.
• Adolat ishi — haqiqatni topish.
• Arzon go‘sht to‘g‘nab qolmaydi.
• Karga hamma kardek tuyuladi.
• Qorin uchun bahor kuzda.
• Dunyo uchun Quyosh ham kam.
• Yaxshilikni it ham unutmaydi.
• Yaxshi so‘zdan ilonning ham aqli kiradi.
• Ishonish — yaxshi, qattiq ishonish — xavfli.
• Chaqimchi do‘stini ham chaqadi.
• Munosib o‘lim sharafli.
• Ahmoqqa yashash oson.
• Ovchining va ayiqning xohishi tugamaydi.
• O‘z aqling bilan yasha, birovning oyog‘i bilan o‘ynama.
• Yaxshi so‘zga pul to‘lamaydilar.
• Igna yurgan joydan ip ham yuradi.
• Tashlandiq maydon faqat toshga kerak bo‘ladi.
• Uyalgan mehmon och qoladi.
• Agar odam xohlasa taqir qoyadan gul o‘sadi.
• O‘zingni bilmoqchi bo‘lsang, boshqalardan so‘ra.
• Quyon xushtakdan o‘lib qolmaydi.
• Yer qarzga qolmaydi.
• Qish qor yig‘adi, yoz uni ishlatadi.
• Ilonni vishillashidan biladilar.
• Yuzta tilni bilish yuzta aql demakdir.
• Tish og‘rig‘iga ayiq ham chidamaydi.
• Qishning tishi tosh kemiradi.
• Kasallik ham ikkinchi marta qaytmaydi.
• Yomonligim ham, yaxshiligim ham o‘zimniki.
• Zulmat yorug‘lik bilan tugaydi.
• Ho‘kizning ham og‘zi katta, lekin gapirolmaydi.
• Chirigan xodadan taxta ham chiqmaydi, o‘tin ham.
• Qo‘rqqanning ko‘ziga sichqon ham tog‘day ko‘rinadi.
• Qo‘rqqan ko‘z yaqinlarini ham tanimaydi.
• Yolg‘onga mingta yo‘l, haqiqatga — bitta.
• Bo‘riga o‘xshab: goh juda ham to‘q, goh haddan tashqari och.
• Tuhmatchini hamma yaxshi biladi, u esa "mening qandayligimni hech kim bilmaydi" deb o‘ylaydi.
• Qulfga kalitni tanlaydilar, kalitga qulfni emas.
• Qasamxo‘r qasamga ishonmaydi.
• Ahmoqlarni yo‘q qilishga kirishilganda ahmoq ham qo‘liga pichoq olgan ekan.
• Sen aql to‘plashga chiqqaningda men ortga qaytaverdim.
• Kimni sevsang — u qarindosh.
• Odamlar kimni sevsalar, uni Xudo yorlaqaydi.
• Echikini faqatgina oqligi uchun sotib olmaydilar.
• Sen kimga "Xayrli kun" desang, u senga "Xayrli kech" deyishni unutadi.
• Qiyshiq tayoq uzoqqa uchmaydi.
• Kim bor-yo‘g‘idan ayrilgan bo‘lsa, unga yashin qo‘rqinchli emas.
• Kim suvda yashasa unga toshqin yangilik emas.
• Kamchiliksiz er qidirgan ersiz qoladi.
• O‘z yurtida yashamagan hayot lazzatini bilmaydi.
• Bolalarni sevmagan boshqa hech kimni sevmaydi.
• O‘z xalqini sevmagan boshqa xalqni ham sevolmaydi.
• O‘z xatosini anglamagan boshqa xatoni ham qiladi.
• Qulf yasagan kalitini ham yasaydi.
• Sho‘rvadan kuygan suvni ham puflab ichadi.
• Xo‘rozning qichqirig‘i — tulkiga bayram.
• Yengil tosh yengil ko‘tariladi.
• Dangasa ishni kechqurun boshlaydi.
• Yolg‘onchi dengiz qa’riga ham yashirinolmaydi.
• Yolg‘onchini ko‘r ham ko‘radi.
• Tulkiga uning dumi guvoh.
• Ko‘p yashagandan ko‘p ko‘rgan afzal.
• Insonning la’nati Tangrining la’natidan yomon.
• Qurbaqaga itbalig‘i — Quyoshning nuridek.
• Kichkina bolta katta daraxtni qulatadi.
• O‘likni guvohlikka chaqirmaydilar.
• Ko‘rning orzusi — ko‘rish.
• Qop xaltaga juft emas.
• Ko‘p ishlagan ko‘p yashaydi.
• Dononing so‘zi mustahkam oyoqda yuradi.
• Donolik donolikni qidiradi.
• Donolik — baxtga payvand.
• Erkak o‘z uyida mehmon.
• Sichqon o‘ziga o‘zi mushuk qidiradi.
• Asalga pashshalar Bag‘doddan ham uchib keladi.
• Dengizda iz qolmaydi.
• Tikanakdan nok o‘smaydi.
• Birovning qanotida ucholmaysan.
• Umid — qo‘rg‘on.
• Odamlar orasida shunday joyni egallaki, hech kim senga kelib "biroz suriling" demasin.
• "Qo‘rqma" — kambag‘alning qo‘rg‘oni.
• Bo‘rilar bo‘lmaganida cho‘ponlar ham bo‘lmasdi.
• "Ko‘rmadim" — bitta so‘z, "ko‘rdim" — katta suhbat.
• Ikkala qirg‘oqni ham o‘zimniki demaguningcha, bittasi ham seniki bo‘lmaydi.
• Suvga tushmasdan suzishni o‘rganolmaysan.
• Birovning qo‘li bilan tikan yulma.
• Yo‘ldan adashish ayb emas, yo‘lda qolib ketish ayb.
• Otishni bilmagan otgan tosh o‘z boshiga tushadi.
• Hosilni omborga olib bormaguncha u bilan maqtanma.
• Buqa yo‘qligida buzoqcha ham sakraydi.
• Moylanmagan arava g‘ichirlaydi.
• "Yo‘q" — toshdan qattiq.
• Sen birovni eslamasang seni ham hech kim eslamaydi.
• U dunyoga kech qolishdan hech kim qo‘rqmaydi.
• Hech kim bir sakrash bilan narvonning uchiga yetgan emas.
• Hech narsani ko‘rmagan hech narsani bilmaydi.
• Qalpoqni hamma kiyganiday kiy.
• Olov o‘chadi, so‘z o‘chmaydi.
• Ahillik bilan qoyani yiqitsa bo‘ladi.
• Bir kishi o‘z ustidan kuladi, ikkitasi — bir-biridan, uchtasi — boshqa birovdan.
• Yolg‘iz odam to‘yda ham baxtsiz.
• Bitta asalari uyani to‘ldira olmaydi.
• Bitta qichqiriq bilan podani qaytara olmaysan.
• Yomon tog‘dan yomon toshlar qoladi.
• Ovchi o‘zi bo‘lmagan darani o‘ljaga boy deb hisoblaydi.
• Qo‘shiq yaxshi ijro etilganda go‘zal.
• Orzu qilish oson, amalga oshirish qiyin.
• Rostgo‘y ko‘zsiz ham ko‘radi.
• Mehmon oldida itingni urma.
• Daromad va buromad — aka-uka.
• So‘rash uyat emas, o‘g‘irlash uyat.
• Quruq qoshiq labni yirtadi.
• Kesilgan nonni birlashtirib bo‘lmaydi.
• Qurol o‘qsiz otilmaydi.
• Bitta tulkidan ikkita mo‘yna ololmaysan.
• Yuk yelkani la’nataydi, yelka — yukni.
• Biri urushsa, boshqasi jasorat haqida gapirib beradi.
• O‘nta zarbadan ko‘ra bitta yomon so‘z qalbni sindiradi.
• Yonib bo‘lgan o‘tin bilan uyni qizdirolmaysan.
• Yong‘oq daraxti ildizi bilan chiriydi.
• Asalni eng birinchi asalarichi totib ko‘radi.
• Qilich ostida oh chekishdan naf yo‘q.
• Bo‘sh cho‘ntak ishib turmaydi.
• Irg‘ish hali chopish emas.
• Yerning chirog‘i — Quyosh, odamning chirog‘i — ilm.
• Kambag‘alning qo‘li hech qayerga yetmaydi.
• Buqani eshak bilan qo‘shib qo‘ysang, buqa ham tepishni o‘rganadi.
• Majburiy qilingan ish ish emas.
• Yurakka ignaning uchi ham yetadi.
• Otda o‘tirgan piyodani o‘ylamaydi.
• Kuch quyoshgacha yetadi.
• Kuchli yig‘lashni bilmaydi.
• "Bilmayman" deyish uyat emas.
• Suvni qancha ko‘pirtirma, tugab qolmaydi.
• Shirin so‘zga hech kim to‘ymaydi.
• Otdan tushib eshakka mindi.
• Ko‘r merganlikni orzu qilarkan.
• Haddan tashqari yaxshilik ham yomonlikdir.
• Aytilgan so‘zni otilgan o‘q kabi ushlab bo‘lmaydi.
• "Ko‘mir" deganing bilan kuyib qolmaysan.
• Boshingga kulfat tushdimi — hamma sendan qochadi.
• Bo‘rining o‘limi hech kimga kulfat emas.
• Ilonning o‘limi boshida.
• Butun terini shilib bo‘ldim, dumiga kelganda pichoq sinib qoldi.
• It unga ism qo‘ygan odamga o‘xshaydi.
• It itni sevadi, eshakning ko‘nglida eshak bo‘ladi.
• Quyosh hammaga birdek nur sochadi.
• Quyosh va yer insonni boqadi.
• Quyosh ham uzoqda, lekin isitadi.
• Cho‘ponsiz poda — bo‘riga yem.
• Po‘lat olovda toblanadi, inson — kurash va qiyinchilikda.
• Eski suyak qattiq bo‘ladi.
• Qari qushni xo‘rak bilan tutolmaysan.
• Qari buqa kechasi ham molxonani topa oladi.
• Qari buqa jo‘yakda yurishni biladi.
• Qo‘rquv o‘limdan qutqarmaydi.
• Shuhratga intilib sharafsiz qolma.
• Dunyoni egallashga emas, uning ilmini olishga intil.
• Og‘rimasdan va qizg‘onmasdan yashagan — baxtli.
• Ishonmasga yashash oson.
• Kambag‘alning qorni bayram kuni og‘riydi.
• O‘g‘rining xotini ham o‘g‘irlangan.
• Mehmonning ko‘zi katta.
• Xasis ro‘za ham tutmaydi, bayram ham qilmaydi.
• Sening qorningda ham bayram, menda aza ham yo‘q.
• Begona joydagi ovqatning mazasi shirin.
• Buqa o‘lsa — go‘sht, chana sinsa — o‘tin.
• Ilon chaqishi qilich zarbasidan ham qo‘rqinchli.
• Aqlliga olov — issiqlik, nodonga — kuyish.
• Aqlli qiyin ishga shoshilmaydi.
• Aqlli o‘z xatosini o‘zi payqaydi.
• Cho‘kayotgan ho‘l bo‘lishdan qo‘rqmaydi.
• Mevalar ham o‘z vaqtida yaxshi.
• Maqtanchoq bo‘ridan qo‘rqmasdi, lekin sichqondan ham cho‘chib tushdi.
• Nonni chaynash ham oson emas.
• Yaxshi narsalarni ko‘chaga uloqtirmaydilar.
• Sotib olmoqchimisan — savdo qilma.
• Menga yaxshilik qilmoqchimisan — uni qora kunimda qil.
• Odam hamma narsani ko‘taradi.
• Inson mehnat uchun yaralgan.
• Odam odamga doim kerak.
• Odam — ko‘z va qalb.
• Hayvon qancha katta bo‘lsa, uning ovchisi shuncha ko‘p bo‘ladi.
• Yolg‘onchi rostgo‘yga do‘st emas.
• Shamol nimani olib kelsa, o‘shani olib ketadi.
• Ertalab ulgurmagan ishingni oqshomda tugat.
• Otangga nima qilsang, ertaga bolang ham senga shuni qaytaradi.
• O‘ylash uchun ham kalla kerak.
• Til toshni o‘yadi.

D.Tojialiyev tarjimalari