Matsuo Munefusa 1644 yili Yaponiyada tug’ilgan. Basyo uning taxallusi bo’lib, Matsuo hokku janrida muvaffaqiyatli ijod qilgan shoirlardan biridir.

Basyo yoshligida samuray bo’lgan, lekin u 1666 yildan keyin shoir bo’lishga qaror qiladi. U o’z hokkularida hayotda uchraydigan holatlar, xursandligu-qiyinchiliklar haqida yozadi.

O’zini hayotda yolg’iz his qilganida esa, u o’zini “bashoan”-chaylasiga (basho – o’simlikdan yasalgan kulba) urdi. Aynan Basyo taxallusi ham shundan. Buddizm qarashlariga ko’ra, Basyo ham o’z she’rlarida tabiatni madh etishga, unga oqilona munosabatda bo’lishga chaqiradi. Basyo hokkularida so’z o’yinini qo’llagan bo’lib, bu uning ta’sirini oshiradi.

Basyo umrining oxirgi 10 yilida birqancha sayohatlar uyushtiradi va lar ta’sirida ijodiy ilhom oladi. Mana shunday sayohatlarining biri haqida “Oku-no-hosomichi” (“Shimolga olib boruvchi qisqa yo’l”, 1702-yil) da ma’lumotlar yozilgan.

XOKKULAR

Oqshom chog'i safsargul
Meni asir ayladi -
Hushim yo'qotib qo'ydim.

* * *

Ey,olcha g'unchalari,
Shabboda ko'nglin olib
Kulib yuboring tezroq!

* * *

Sochi yoyiq majnuntol...
Uyimga ketolmasdan,
Mixlanib qoldim uzoq.

* * *

Olcha gulladi qiyg'os -
Bekindi bulutlarga
Sharmandasi chiqqan oy.

* * *

Yo'llar bosdim ko'p uzoq.
Huv,bulutlar ortida
O'tirib dam olurman.

* * *

To'shakda yotganimda
'Kuz yetib keldi!' deya
Qulog'imga shivirladi yel.

Yana vatanimga qaytib

Hech to'ymasdan boqurman -
Ado tog'i ustida
Balqqan oy buncha go'zal. 

Shogirdimga javob

Men bir oddiy odamman!
Pechakgul gullaganda
Yeganim quruq shovla.

Qariya Du Fu

Bo'ronni uyg'otib soqoling bilan
Qayg'urarsan,kech kuz kirdi deb...
'O, kim senga bag'ishladi jon?'

"DALADA OQARIB YOTGAN SO'NGAKLAR" DEB NOMLANGAN YO'L DAFTARIDAN SHE'RLAR:

* * *

Tuman yuzar, kuz yomg'iri yog'ar.
Ko'zga ko'rinmasa ham Fudzi cho'qqisi,
Bu dam u ko'nglimni yoritib turar.

* * *

Uxlab qoldim ot ustida.
Uyqu aralash ko'rdim: olislarda porlar oy.
Qaydandir tutun o'rlar.

* * *

Oysiz kecha. Zulumot.
Ming yillik daraxt bilan
Olishar tungi bo'ron.

* * *

Shu yerda halok bo'lgan
Esimito qalbidek
G'amlisan, kuz shamoli!

Dunyodan o'tgan onamning soch tolalari

Eriyotir kaftimda
Ko'zyoshlarim taftidan
Sochlarning oq qirovi.

Saygyo kuylagan buloq

Avvalgidek buloqning
Shabnamlari tomchilar...
Kir hayotni yuvsaydim!

Imperator Godaygo qabri yonida

Unut qabrni bosmish
'Qayg'u o'ti'... Ayt, nechun
Qayg'urarsan, ey maysa?

* * *

Mayli, ho'l bo'lsin ko'ylagim,
O Fusimi shaftolilari,
To'king, yomg'ir tomchilarini!

* * *

Toqqa qarab o'rlayman... Birdan
Engil tortdim, quvonib ketdim:
O'tlar aro binafsha gullar.

"DARVISH SHOIR MAKTUBLARI" NOMLI YO'L DAFTARIDAN:

Xatsusadagi ma'buda Kannon ibodatgohida

Ibodatgoh.Bahor kechasi.
Huv,burchakda ibodat qilgan
Qiz chehrasi naqadar go'zal.

Bodaysen tog'idagi ibodatgoh xarobalari

Ey, ko'kat tergan odam,
So'yla, bu tog' o'tmishda
Ne-ne hasratni ko'rgan?!

* * *

Yana dilda uyg'ondi birdan
Ota-onam qayg'usi, yodi.
Tanho tustovuq sasi.

* * *

Sovuq ham gap bo'ptimi!
Do'stim bilan tunadik birga.
Yuragim to'la quvonch.

* * *

Qani tezroq, do'stlarim!
Ilk qor tushdi - kezaylik
To yiqilib qolguncha.

* * *

Qani ketdik! Men senga ko'rsatay
Yosino bog'larida gullagan bog'chalarni,
Ey,eskirgan qalpog'im!

Dunyodan o'tgan shoir Syengin bog'ida

Ne-nexotiralani
Uyg'otdingiz ko'ksimda,
Qari bog' olchalari!

Isa ibodatgohini ziyorat qildim

Qayerda u, qaysi daraxtda
Yashnar bu gul - o'zim bilmayman,
Biroq hidi dimoqqa yetdi.

Saygyo yashagan kulba yonidagi jilg'a

Bahor yomg'ri kabi
Oqar butoqlar aro.
Shivirlab turgan buloq.

Xurshid Davron tarjimasi

***

Qorli tong.
Yana quritilgan baliqni
Yeyman shekilli yolg‘iz bir o‘zim.

***

Dengiz suvida suzib yurar
Mayda yaltiroq baliqchalar
Tutaman desang yo‘q bo‘lib qolishar.

***

Sovuq shamollarda sholoplar eshkak
Yuragim siqilar
Tun yana ko‘z yosh…

***

Shu qoyadan turib
Ko‘m - ko‘k dengizga
Qalpog‘imni uloqtiraman!

***

Qishki dala
Uzoqlarda yurar dexqonlar
Qolgan - qutgan cho‘plarni yig‘ib

***

Sochim o‘sibdi
Ozib ketdim, rangim olingan
Bug‘u oyidagi yomg‘ir to‘xtamas.

***

Banan yaproqlari so‘lg‘in
Oyning porlab chiqishini
Sarg‘ayib kuzatar dexqonlar

***

Yo‘llar toyg‘oq muzlama
Attang, toyib yiqildi
Shirakayf do‘stim.

***

O’lgan o‘g‘lin eslab yig‘ladi ota
So‘nayotgan gulxan cho‘g‘lari
O’chib qoldi uning ko‘zyoshlaridan.

***

Egnimdagi qog‘oz ko‘ylagimni
Ivitib yirtibdi
Bahor yomg‘iri.

***

Muzlagan olabug‘a baliqlari
Irjaytirib yotar tishlarin
Sovuq do‘kon peshtaxtasida.

***

Qaydasan sen, mening tayanchim?
Xassa qilib olgan cho‘pagimni
Sindirdi kuzgi shamol.

***

Ufqlarga botmoqda quyosh
Kuzgi daryo suvlarida
Yaltillaydi mayda baliqlar.

***

Choponim yupqa.
Kun bo‘yi o‘tirib undagi bitlarni
Terib o‘ldirdim.

***

Juda qalin qor yog‘ibdi
Endi Xakbinz tog‘idan
Qanday oshib o‘tar odamlar?

***

Yosinodagi gullagan giloslarni
Ko‘rsataymi senga,
Mening qalpog‘im?

***

Oxir quvib yetdim
O’tgan bahorni
Olis “Vaka” bandargoxida.

***

Voy bayov!.. Voy bayov!..
Yana nima deyish mumkin siz xaqingizda
Yosinodagi gullagan giloslar!

***

Ot ustida uxlab qolibman.
Uyg‘onganda ko‘rdim olisda oyni
Tongi tutunlar.

***

Qarayman, aylanar qorga
Qorong‘u kechada
Qishki yomg‘irlar.

***

Ustunlariga has - xashak ilingan
Ko‘prik xayrlashayotir
To‘lin oy bilan.

***

Qaydan keldi bu yalqovlik?
Bugun arang uyg‘otishdi meni
Shovullaydi bahor yomg‘iri.

***

Qiziqamiz yonar qurtlarga,
Qayiqchidan umid yo‘q, u mast,
To‘lqinlar qayiqni surib bormoqda.

***

Oydin qish kechasi
Qor bosgan yo‘llar,
Itga otay desam topilmaydi tosh.